Op 14 februari uiten we wereldwijd de liefde. Niet geheel toevallig is het op Valentijnsdag ook Wereld Bonobo Dag. Want Bonobos doen dat die dag ook, hun ‘liefde’ uiten. Zoals elke dag, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat.
De vergeten mensaap
Heb je nog nooit van een Bonobo gehoord? Dat is heel begrijpelijk, want deze mensaap werd pas laat ontdekt, eind jaren twintig van de vorige eeuw. Daardoor is deze soort lang niet zo bekend als de gorilla, de orang-oetan of de chimpansee. Toch staat de bonobo even dicht bij de mens als de chimpansee. Onze genen zijn bijna identiek.
Bonobo’s leven uitsluitend in een klein geïsoleerd stukje van de Congolese regenwouden, in een gebied ten zuiden van de Kongo in Congo-Kinshasa. Door hun beperkte leefgebied, de onstabiele situatie in het land, ontbossing en stroperij voor wild vlees (‘bush-meat’) zijn ze helaas ook de meest bedreigde mensapensoort. Vooral de laatste 20 jaar is het aantal Bonobo’s hard achteruit gehold, waardoor er naar schatting nog maar 15.000 leven in het wild.
Chimpansees komen van Mars, Bonobo’s komen van Venus – Frans de Waal
Hoewel Bonobo’s nauw verwant zijn aan chimpansees en uiterlijk erg op elkaar lijken, zijn er een paar opmerkelijke verschillen in gedrag.
Waar de Chimpansee geweld gebruikt en politiek bedrijft om conflicten of spanningen op te lossen – er lijkt altijd wel herrie binnen een groep – zet de bonobo iets anders in om problemen te lijf te gaan of sociale banden aan te halen, namelijk sex.
Of ze nu blij zijn, ruzie willen voorkomen, eten moeten delen, vriendschap willen sluiten of vrede moeten stichten, de Bonobo gaat niet op de vuist, hij bedrijft de liefde.
“Seks is het bindmiddel van hun gemeenschap”, aldus gedragsbioloog Frans De Waal in zijn boek Bonobo, De vergeten mensaap. Het lijkt ook een succesvolle strategie binnen de evolutie, beschrijft hij in zijn boek. Bij veel dieren doodt een mannetje soms het kroost van een vrouwtje, zodat hij bij haar ongestoord zijn eigen nakomelingen kan verwekken. Bonobo-vrouwtjes lijken hier de perfecte oplossing voor te hebben. Ze paren zo vaak, en met zoveel verschillende mannetjes, dat een bonobo-man geen flauw idee heeft welke kinderen van hem zijn. Een geniale oplossing toch om de kroost veilig te stellen?
Vorig jaar was ik bij een lezing van Frans de Waal samen met Dick Swaab – de wereldberoemde hersenonderzoeker en auteur van het boek ‘ Wij zijn ons brein’.
Ze spraken op het podium over hun vakgebied en gaven vanuit de primatologie en neurobiologie hun unieke kijk op onze samenleving. De Waal benadrukte tijdens deze lezing dat de sexuele uitspattingen van Bonobo’s geen uren durende sessies zijn. Vaak is het slechts ‘een genetiale handdruk ‘. Ik lag in een deuk.
Vrouwen de baas
Nog een ander bijzonder gedragskenmerk van de Bonobo: vrouwen zijn de baas. En dat is best bijzonder, want slechts bij een handjevol soorten in het dierenrijk staat de vrouw aan top.
Bonobo Paradijs
Make love, not war. Bonobo’s zijn intelligent, sociaal en bijzonder intrigerend. Wij mensen zouden misschien wel veel van hun kunnen leren. Dat ze, zoals zoveel primaten met uitsterven bedreigd worden, is op zijn zachtst gezegd bijzonder treurig.
In de Democratische Republiek Congo staat het enige opvangcentrum voor geredde Bonobo’s ter wereld, Lola Ya Bonobo oftewel Bonobo Paradijs. Het opvangcentrum is opgericht door de Belgische Claudine André. Ik ontmoette haar in Sierra Leone afgelopen november tijdens een driedaagse conferentie van The Pan African Sanctuary Alliance (PASA), de grootste overkoepelende organisatie van wildlife centers in Africa.
Ik was aan het werk in het Tacugama Chimpanzee Sanctuary, maar mocht van de organisatie de driedaagse, die alleen bedoeld was voor oprichters van opvangcentra, bijwonen. Wat was het geweldig om tussen deze inspirerende en gepassioneerde mensen te zijn. Hierover vertel ik een andere keer graag meer.
Bekijk tot die tijd hier het prachtige filmpje van Digitaal platform Brut Nature over het opvangcentrum en de Bonobo.
Bronnen
Frans de Waal: “Bonobo, De vergeten mensaap”
