Kunnen Orang-Oetans praten? Ja en nee is het antwoord van Serge Wich, bijzonder hoogleraar Conservation of the Great Apes aan de Universiteit van Amsterdam. Samen met anderen deed hij 13 jaar onderzoek naar hoe Orang-Oetans met elkaar praten. Taal is typisch voor mensen en aangeleerd. Niet alle geluiden die Orang-Oetans maken zijn aangeleerd, maar ze kunnen wel geluiden leren en veel daarvan hebben een betekenis, zei hij in een interview met het radioprogramma Met het oog op Morgen. Het zijn niet ‘echt’ woorden, wordt uit dat gesprek duidelijk, maar geluiden die een object aanduiden, legt Wich uit. ‘Het geluid geeft informatie over bijvoorbeeld welke Orang-Oetan het geluid maakt, of het een vrouwtje of een mannetje en uit welke populatie het dier afkomstig is. De geluiden bevatten wel informatie, maar geven volgens hem niet aan of een dier bijvoorbeeld een tijger ziet of een boom met rijpe mangovruchten. Zo specifiek is het nu ook weer niet’, aldus Wich.
Ook Orang-Oetans hebben een dialect
Toch heeft zijn onderzoek uitgewezen dat sommige geluiden duidelijk bij een specifieke situatie horen. ‘Zoals een moeder die haar jong terug roept.Die geluiden horen bij een bepaalde populatie, weet de hoogleraar. Hij spreek in dat verband dan ook van een dialect. ‘Het is niet een klein verschil in een geluid, maar het is echt een heel ander geluid. Als een nieuwe Orang-Oetan in die populatie komt, weet het dier niet wat het geluid betekent.’ Uit de opnames die hij met zijn team de afgelopen jaren heeft gemaakt blijkt dat de geluiden meer informatie bevatten dan verwacht. ‘Dat is een behoorlijke verrassing voor ons’, zei hij in het Oog op morgen. ‘Wij dachten dat die informatie zat in geluiden die te vergelijken zijn met onze medeklinkers waarbij de stembanden worden gebruikt.’ De bevindingen dat ook geluiden die zonder stembanden worden gemaakt informatie bevatten zijn volgens Wich daarom dan ook een doorbraak in het onderzoek.
Geluiden versterken elkaar
Nieuw is ook de ontdekking dat twee geluiden die boodschap van de Orang-Oetan moeten versterken. In de uitzending geeft hi het voorbeeld van een ‘kusgeluid’ en een ander geluid met dezelfde informatie die samen een alarm call vormen. ‘Als dat op twee verschillende manieren wordt gezegd, is de kans groter dat het dier waarvoor de boodschap is bedoel dit ook goed hoort.’ Wich deed zijn onderzoek in het veld. ’s Morgens vroeg ging hij het regenwoud in en als de Orang-Oetan wakker werd, begon zijn team opnames te maken. Een hele uitdaging omdat de dieren niet zo vaak geluid maken. Wich en zijn team had 13 jaar nodig om voldoende geluiden te verzamelen. ‘Dat is behoorlijk lang, zegt hij. ‘Daar zijn heel veel ‘bosuren’ in gaan zitten.’
Orang-Oetan kan klanken nadoen
Serge Wich (1969) is sinds 2012 bijzonder hoogleraar Conservation of the Great Apes aan de Universiteit van Amsterdam hoogleraar primatenbiologie aan Liverpool John Moores University. Verder is hij voorzitter van de wetenschappelijke commissie van de Great Apes Survival Partnership (GRASP), dat geleid wordt door de United Nations Environment Programme (UNEP) en United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). Wich onderzocht ook of een mensaap woorden kan leren. Hij ontdekte dat ze toch controle hebben over hun stembanden, vertelde hij aan BNR Nieuwsradio. Zijn team leerde Orang-Oetan Rocky een nieuw geluid dat de onderzoekers eenwookienoemen, naar de wezens uit Star Wars. ‘Rocky slaagde er goed in het geluid na te doen. En hij kan de toonhoogte volgen als een mens die voordoet.’ Uit Wich’s onderzoek blijkt ook dat mensapen over de bouwstenen beschikken om te kunnen praten. Mede daarom is bescherming van primaten volgens hem zo belangrijk. ‘Met hun verdwijning zou ook een belangrijk puzzelstuk in onderzoek verloren gaan.’ Om goed in beeld te krijgen hoeveel mensapen er nog van elk soort zijn, telt Serge Wich ze met onder meer ecodrones. Het zal je niet verbazing dat de resultaten alarmerend zijn, maar daar over de volgende keer meer.
Beluister hier het hele interview met Serge Wich in Met het oog op morgen.
En luister hier naar het interview met BNR Nieuwsradio over het onderzoek met Rocky.
Met uitsterven bedreigde dieren helpen en verzorgen en dan vooral primaten is mijn passie. De problematiek is enorm maar ik geloof er heilig in dat ook kleine beetjes zullen helpen. Als steeds meer mensen een beetje doen zal dat bijdragen aan een iets betere wereld met daarin een veilige plek voor wilde dieren en daarmee ook voor de mens. Dus draag ik ook mijn steentje bij, ik kan niet anders. Door teBloggen, mijn avonturen op Social Media te posten en Fondsen te werven. Maar zeker ook door als vrijwilliger de handen uit de mouwen te steken en letterlijk geredde en getraumatiseerde dieren te verzorgen in allerlei Rescue Centers zowel in Nederland als daar buiten.
Zou je me willen steunen met een donatie klik dan HIER. Dank!
