Het lijkt een mooi verhaal gebaseerd op fictie, maar uit ruim 20 jaar onderzoek blijkt nu wel degelijk dat chimpansees en gorilla’s vriendschappelijk met elkaar om kunnen gaan. Ze profiteren op deze manier ook van elkaars kennis, bijvoorbeeld om voedsel te vinden, kijken vaardigheden af en zijn beter beschermd tegen aanvallen van roofdieren.
Jarenlange vriendschappelijke relaties
Dat gorilla’s en chimpansees met elkaar in contact komen is niet verrassend, aangezien hun leefgebied overlapt. Ze komen elkaar dan ook regelmatig tegen en leven zij aan zij. Maar wetenschappers waren in de veronderstelling dat de twee diersoorten elkaar niet opzochten.
Nu blijkt na meer dan 20 jaar onderzoek in nationaal park Nouabalé-Ndoki (Congo), gepubliceerd in iScience, dat ze meer interactie hebben dan gedacht. Niet altijd grootschalig in groepsverband, maar wel zoeken individuele chimpansees en gorilla’s elkaar op. Sommige sociale relaties tussen de twee soorten mensapen duren jarenlang.
In de Goualougo-driehoek, een afgelegen gebied, leven de Oostelijke chimpansee (een ondersoort van de gewone chimpansee) en de Westelijke laaglandgorilla. Sinds 1999 worden de dieren en hun ontmoetingen geobserveerd. Hoewel de dieren samen veiliger kunnen zijn lijkt dit niet hun voornaamste beweegreden. Ze eten ook samen en speelden soms zelfs met elkaar. Zo is in de studie te lezen:
“Op meerdere momenten hebben we bij voedselplekken geobserveerd dat jonge gorilla’s en chimpansees specifieke partners opzoeken om mee te spelen. Dit kan unieke ontwikkelingsmogelijkheden opleveren om hun sociale, fysieke en cognitieve competenties te verbreden.”
Kameraadschap onder jonge dieren
Vooral de jonge mannetjesgorilla’s blijken de sterkste band te krijgen met chimpansees. Deze band die ze op jonge leeftijd vormen blijkt jaren stand te houden, ook als de dieren volwassen worden.
Een beroemde aandoenlijke foto van een bevriende babychimpansee en babygorilla in een opvangcentrum, die in 2007 in verschillende media werd gepubliceerd, blijkt dan ook geen uitzondering te zijn.
Hoe gaan chimpansees en gorilla’s met elkaar om?
Zowel chimpansees als gorilla’s zijn weliswaar sociale dieren binnen hun eigen familiegroep, maar er is nu ook bewijs dat de twee soorten mensapen het prima met elkaar kunnen vinden. Ze hebben zelfs langdurige relaties met elkaar. Onderzoekers waren verbaasd over de mate waarin de apen contact hebben. De dieren zoeken elkaar bewust op. Mede-auteur van de studie Jake Funkhouser:
“Gezien de langdurige band tussen individuele gorilla’s en chimpansees kunnen we deze relaties wel beschouwen als vriendschappen.”
Hoewel de contacten tussen de soorten onderling soms ook leiden tot gevechten, zijn dat uitzonderingen. Meestal is er sprake van veel tolerantie tussen de dieren.
Samen aan de maaltijd
Een groot deel van de interactie vindt plaats tijdens het eten van dezelfde bomen (34%) en terwijl ze van andere voedselbronnen eten, maar wel bij elkaar in de buurt (18%). Gezamenlijk eten is dan ook het voornaamste moment waarop ze sociaal contact hebben.
Zowel chimpansees als gorilla’s zijn dol op vijgen, die schaars zijn. Toch eten ze ook samen in goede harmonie van het fruit. Bij andere bomen die langer fruit dragen blijven de dieren langer in elkaars gezelschap. Sommige gorilla’s klimmen in bomen om samen met de chimpansees van het fruit te eten, terwijl anderen de gevallen vruchten op de grond oppeuzelen.
Profijt door elkaar te begrijpen
De dieren begrijpen in zekere mate ook elkaars communicatie. Zo werd waargenomen dat gorilla’s van koers veranderden toen ze chimpansees hoorden die vijgen aan het eten waren. Daar wilden zij graag van meeprofiteren. Ook reageren ze op elkaars alarmroepen, als er gevaar dreigt van een luipaard, kroonarend of slang.
Gedrag afkijken van elkaar
Een bijzonder voorbeeld van het afkijken van elkaars gedrag dat werd waargenomen is het op de borst slaan door jonge chimpansees: imponerend gedrag dat gewoonlijk alleen bij gorilla’s voorkomt. Mede-auteur van de studie David Morgan geeft hierover aan:
“Hoewel deze chimpansees spontaan het op de borst slaan kunnen hebben bedacht, hebben ze regelmatig de gelegenheid gehad dit gedrag te zien bij gorilla’s.”
Het nadeel van vriendschappelijk samenleven
De interactie tussen de twee soorten mensapen heeft ook een nadeel: de dieren zijn vatbaar voor dezelfde ziektes, die fataal kunnen zijn. Virussen als ebola en COVID-19 kunnen zich op deze manier sneller verspreiden.
Om een uitbraak als in 2002-2003 te voorkomen, toen zo’n 5.000 westelijke laaglandgorilla’s aan ebola stierven, zijn er strenge gezondheids- en veiligheidsprotocollen in het Nouabalé-Ndoki nationaal park ontwikkeld. Hierdoor worden de mensapen beter beschermd en goed in de gaten gehouden.
Hoofd-auteur van het onderzoek Crickette Sanz vertelde aan nieuwssite Mongabay:
“We hielden ons al in een vroeg stadium bezig met een One Health-benadering, de samenhang tussen de gezondheid van mens, dier en milieu. De hele wereld realiseert zich inmiddels dat infectieziekten een enorme bedreiging zijn voor zowel mensen als wilde dieren.”
Bescherm de chimpansee
Tientallen jaren van onderzoek leveren telkens weer nieuwe inzichten op, in het gedrag van chimpansees en andere wilde dieren. Er valt nog zo veel te ontdekken. Maar zowel chimpansees als gorilla’s hebben het zwaar, door het verlies van hun leefgebied, de handel in wilde dieren en omdat hun vlees gewild is. Go Ape Foundation zet zich in voor de bescherming van de chimpansee. Steun je ons werk?
