Hoe prachtig is het om te zien hoe een timide baby opgroeit tot een voorzichtige peuter en uiteindelijk een zelfverzekerde kleuter. Een kleuter die erop los klimt en klautert en nu al een sterke persoonlijkheid laat zien. Alle andere kleuters kijken wat Fifo, want zo heet ze, doet en volgen haar.
Fifo is geen mensen kleuter, maar een jonge chimpansee. Het is vijf jaar geleden dat ik haar leerde kennen in Tacugama Chimpansee Sanctuary in Sierra Leone. Het was mijn eerste bezoek aan het centrum en in de derde nacht dat ik daar sliep werd ze binnengebracht. Ontzettend klein, ondervoed en ernstig getraumatiseerd. Ze had zojuist haar moeder, haar hele familie en haar thuis verloren door toedoen van stropers.
Omdat ik regelmatig in Sierra Leone ben, zie ik haar opgroeien. Elke keer dat ik er ben, begroet ze me door me uit te nodigen om met haar te spelen. Fifo leeft inmiddels met vele andere weesjes in een groot buitenverblijf. Ons spel houdt in dat zij aan de ene kant en ik aan de andere kant van het verblijf een paar sprintjes trekken. Tussen ons in zit een ijzeren hekwerk. Ze is nu al veel sneller dan ik.
Fifo heeft nog een lange weg te gaan voordat ze uiteindelijk in een nieuwe chimpansee familie in het opvangcentrum wordt geplaatst, maar met haar persoonlijkheid voorzie ik een mooie toekomst. Al kan ik dat natuurlijk niet met zekerheid zeggen, want er komt nogal wat kijken bij het rehabilitatie proces van een geredde chimpansee.
Het Intensieve Rehabilitatieproces van Geredde Chimpansees
Elke jonge geredde chimpansee komt ernstig getraumatiseerd aan in een opvangcentrum. Ze hebben hun moeder, familie en thuis verloren en zijn vaak ernstig ondervoed. Hun kleine lijfjes zitten vaak vol met kogels omdat hun families zijn afgeschoten. Een chimpansee familie geeft namelijk nooit zonder slag of stoot hun kinderen op. Hieronder leg ik in grote lijnen uit hoe rehabilitatie en reintegratie eruit ziet in Tacugama Chimpanzee Sanctuary in Sierra Leone. Veel andere opvangcentra in Afrika werken op dezelfde wijze.
Het Begin van de Rehabilitatie: Quarantaine
Zodra de chimpansee in het opvangcentrum aankomt, begint een lang en intensief rehabilitatie proces. Het eerste deel hiervan is de quarantaineperiode, die drie maanden duurt. Gedurende deze tijd ondergaat de chimpansee drie gezondheidscontroles, waarbij onder andere wordt gecontroleerd of het dier overdraagbare virussen of bacteriën bij zich draagt. Omdat ze bijna altijd nog ontzettend jong zijn, gemiddeld tussen de zes maanden en drie jaar, verblijft een verzorger het grootste deel van de tijd bij hen. In het wild leven jonge chimpansees namelijk dicht bij hun moeder, vaak vastgeklampt aan haar lichaam voor warmte, veiligheid en voeding.
De Volgende Stap: De kleine kleutergroep
Na drie maanden, als de chimpansee gezond is verklaard, volgt de volgende fase: de introductie aan een of meerdere andere weesjes in de kleutergroep, meestal van ongeveer dezelfde leeftijd. Dan breekt er een mooie tijd aan, want ze gaan met hun verzorgers naar ‘bos school’. Hier leren ze klimmen, met elkaar spelen en voedsel zoeken. Dit is een prachtige tijd waarin te zien is hoe ze zich ontwikkelen. Sommigen blijken al snel heel zelfstandig en klimmen en klauteren erop los, anderen blijven liever dichtbij hun verzorger en kijken de kat, nou ja aap in dit geval, uit de boom. Lees hier meer over bos school.
Naar de grote kleutergroep
Als ze groot genoeg zijn en wat meer zelfverzekerd, worden ze geïntroduceerd aan een grotere groep kleuters. Deze groep heeft een groot buitenverblijf. Inmiddels zijn we dan al één tot twee, soms drie jaar verder.
Klaar voor een nieuwe familie
Wanneer ze er klaar voor zijn, bekijkt een team van dierenartsen en verzorgers of ze kunnen worden geïntroduceerd aan volwassen groepen chimpansees, die leven in grote bosverblijven in het centrum. Dit is een spannend en intensief proces. Een voor een maken de volwassen chimpansees kennis met de jonge dieren. Dit gebeurt in binnen verblijven: een volwassen chimpansee blijft binnen terwijl de kleuter in het naastgelegen verblijf zit samen met een verzorger. Als de introductie goed gaat, worden er langzaam meerdere volwassen chimpansees toegevoegd aan het naast gelegen verblijf om op een veilige manier kennis te maken. Hier gaan soms dagen of weken overheen. Pas als het team er zeker van is dat de jonge dieren veilig kunnen worden geïntegreerd, mogen ze samen met hun nieuwe familie een nieuw leven beginnen. Als het niet goed gaat, wordt het met een andere groep volwassen chimpansees geprobeerd. Soms is het snel duidelijk of het wel of niet goed gaat, maar het kan ook weken duren. En heel soms is een chimpansee zo getraumatiseerd, dat hij of zij in geen enkele groep terecht kan. Dan krijgt het dier een speciaal plekje in een special care unit. Een ding is zeker: geen enkele integratie verloopt hetzelfde.
Een Intensief Proces
Als de dieren eenmaal in de volwassen groepen leven, leren ze de echte vaardigheden van chimpansee zijn. Chimpansees hebben een complex sociaal leven, met duidelijke hiërarchieën, sterke vriendschappen en samenwerking. Ze communiceren met vocale geluiden, gebaren en gezichtsuitdrukkingen, en gebruiken gereedschappen op ingenieuze manieren. Niks is mooier om te zien dan een jonge chimp die van zijn nieuwe familie leert hoe hij noten kan kraken met een steen en mieren uit een mierennest leert halen met een stok.
Help je mee met een donatie?
Wil je dit intensieve werk steunen? Help dan met een donatie of word dan adoptieouder van een van de geredde dieren. Op welke manier je ook support, jouw donatie komt geheel ten goede aan de verzorging van geredde chimpansees in opvangcentra.
